fb_pixel
Skip to content Skip to main navigation Skip to footer

Hvernig rekstrarform hentar mér?

Við upphaf rekstrar er mikilvægt að kanna hvaða rekstrarform hentar starfseminni. Mikill munur getur verið milli rekstrarforma hvað varðar ábyrgð eigenda, skattlagningu og kröfur um bókhald og skráningu. Við höfum tekið saman helstu atriði sem gott er að hafa í huga þegar rekstrarform er valið fyrir nýja starfsemi.

Í upphafi er gott að gera drög að viðskiptaáætlun sem lýsir fyrirhugaðri starfsemi fyrirtækisins og áætluðum tekjum þess. Viðskiptaáætlun getur innihaldið allt frá umfangsmiklu og margslungnu excel skjali niður í örfáar línur á blaði, allt eftir því hvort um er að ræða flókinn eða einfaldan rekstur.

Þegar áætlun um reksturinn liggur fyrir er gott að ráðfæra sig við löggiltan endurskoðanda, bókara eða lögmann varðandi val á rekstrarforminu. Helstu atriði sem ólík eru milli rekstrarforma eru ábyrgð eigenda, skattlagning, stofnkostnaður, lágmarkshlutafé, kröfur um skráningu og bókhald og reglur um ákvarðanatöku innan fyrirtækisins.

Einkahlutafélög (ehf.) eru langalgengust rekstrarforma á Íslandi og skipta þau tugum þúsunda. Aðrir möguleikar geta þó hentað þínum rekstri betur og eru þeim helstu gerð skil hér að neðan.

Þú getur hafið rekstur á þinni eigin kennitölu og persónulega nafni. Rekstur á eigin kennitölu er oft kallað einstaklingsrekstur og getur það verið hagkvæm og einföld leið til að sjá hvort viðskiptahugmynd gengur upp áður en ráðist er í að stofna félag með tilheyrandi kostnaði.

Ef þú vilt gefa fyrirtækinu annað nafn en þitt eigið er hægt að skrá einstaklingsfyrirtæki í fyrirtækjaskrá gegn gjaldi samkvæmt gjaldskrá Skattsins. Reglur gilda um nöfn fyrirtækja og má nafn fyrirtækisins til dæmis ekki vera of líkt öðru skráðu nafni. Viðmið fyrir skráningu fyrirtækjaheita finnur þú hér.

Einstaklingsrekstur og skráð einstaklingsfyrirtæki eru sambærileg rekstrarform að öðru leyti. Stofnkostnaður er lágur, engin krafa er gerð um lágmarkshlutafé, ekki er þörf á að skila ársreikningi og auðvelt er að hætta rekstri. Á móti kemur að ábyrgð eigandans er bein og ótakmörkuð á rekstrinum, rétt eins og um persónulegar skuldbindingar væri að ræða. Því fylgir áhætta. Áföll í rekstri, til dæmis afleiðingar heimsfaraldurs eða veikindi, geta leitt til þess að ekki er hægt að greiða reikninga og þá geta fjármögnunaraðilar rekstrarins gert kröfu á eigandann persónulega. Því má segja að rekstrarformið henti best áhættu- og umfangslitlum rekstri.

Skattareglur sem gilda um einstaklingsrekstur eru einnig frábrugðnar þeim sem gilda um önnur rekstrarform með takmarkaðri ábyrgð eigenda. Í einstaklingsrekstri eru allar tekjur sem ekki eru nýttar í reksturinn og launakostnað sjálfkrafa álitnar sem laun og því þarf að greiða tekjuskatt og launatengd gjöld af þeim fjármunum. Í gegnum önnur rekstrarform með takmarkaða ábyrgð, svo sem einkahlutafélög, er hins vegar hægt að greiða tekjuafganginn út til eigenda í formi arðs sem ber fjármagnstekjuskatt. Þar sem tekjuskattur og launatengd gjöld eru öllu jafna hærri en fjármagnstekjuskattur kjósa því margir rekstraraðilar að stofna félag utan um reksturinn þegar tekjur eru umfram rekstrarkostnað og launakostnað eigandans.

Utanumhald einstaklingsrekstrar er heilt yfir nokkuð einfalt. Eftir atvikum getur þó þurft að tilkynna reksturinn til ríkisskattstjóra:

  • Ef tekjur eru hærri en 250.000 kr. á 12 mánaða tímabili þarf að skrá reksturinn á launagreiðendaskrá.
  • Ef starfsemin er virðisaukaskattskyld og veltan meiri en 2.000.000 kr. á 12 mánaða tímabili þarf að skrá reksturinn á virðisaukaskattskrá.
  • Ef starfsemin hefur vaxtatekjur. Ríkisskattstjóri heldur skrá um aðila sem skylt er að skila fjármagnstekjuskatti.
  • Ef starfsemin felur í sér sölu á gistingu þarf að senda tilkynningu um það til stofnskrá gistináttaskatts hjá ríkisskattstjóra  áður en starfsemi hefst.

Standa þarf skil á sköttum og gjöldum í samræmi við tegund starfseminnar. Einstaklingum með rekstur á eigin kennitölu ber að reikna sér laun eftir reglum um svokallað reiknað endurgjald og af þeim launum þarf að greiða staðgreiðslu skatta ef þau eru umfram 450.000 á ári. Nánari upplýsingar má finna á vefsíðu Skattsins undir kaflanum Gagna- og framtalsskil og greiðsla skatts. Einstaklingar í atvinnurekstri þurfa einnig að gera reksturinn upp árlega í sérstakri rekstrarskýrslu sem skilað er inn með þeirra persónulega skattframtali.

Þú getur hafið rekstur á þinni eigin kennitölu og persónulega nafni. Rekstur á eigin kennitölu er oft kallað einstaklingsrekstur og getur það verið hagkvæm og einföld leið til að sjá hvort viðskiptahugmynd gengur upp áður en ráðist er í að stofna félag með tilheyrandi kostnaði.

Ef þú vilt gefa fyrirtækinu annað nafn en þitt eigið er hægt að skrá einstaklingsfyrirtæki í fyrirtækjaskrá gegn gjaldi samkvæmt gjaldskrá Skattsins. Reglur gilda um nöfn fyrirtækja og má nafn fyrirtækisins til dæmis ekki vera of líkt öðru skráðu nafni. Viðmið fyrir skráningu fyrirtækjaheita finnur þú hér.

Einstaklingsrekstur og skráð einstaklingsfyrirtæki eru sambærileg rekstrarform að öðru leyti. Stofnkostnaður er lágur, engin krafa er gerð um lágmarkshlutafé, ekki er þörf á að skila ársreikningi og auðvelt er að hætta rekstri. Á móti kemur að ábyrgð eigandans er bein og ótakmörkuð á rekstrinum, rétt eins og um persónulegar skuldbindingar væri að ræða. Því fylgir áhætta. Áföll í rekstri, til dæmis afleiðingar heimsfaraldurs eða veikindi, geta leitt til þess að ekki er hægt að greiða reikninga og þá geta fjármögnunaraðilar rekstrarins gert kröfu á eigandann persónulega. Því má segja að rekstrarformið henti best áhættu- og umfangslitlum rekstri.

Skattareglur sem gilda um einstaklingsrekstur eru einnig frábrugðnar þeim sem gilda um önnur rekstrarform með takmarkaðri ábyrgð eigenda. Í einstaklingsrekstri eru allar tekjur sem ekki eru nýttar í reksturinn og launakostnað sjálfkrafa álitnar sem laun og því þarf að greiða tekjuskatt og launatengd gjöld af þeim fjármunum. Í gegnum önnur rekstrarform með takmarkaða ábyrgð, svo sem einkahlutafélög, er hins vegar hægt að greiða tekjuafganginn út til eigenda í formi arðs sem ber fjármagnstekjuskatt. Þar sem tekjuskattur og launatengd gjöld eru öllu jafna hærri en fjármagnstekjuskattur kjósa því margir rekstraraðilar að stofna félag utan um reksturinn þegar tekjur eru umfram rekstrarkostnað og launakostnað eigandans.

Utanumhald einstaklingsrekstrar er heilt yfir nokkuð einfalt. Eftir atvikum getur þó þurft að tilkynna reksturinn til ríkisskattstjóra:

  • Ef tekjur eru hærri en 250.000 kr. á 12 mánaða tímabili þarf að skrá reksturinn á launagreiðendaskrá.
  • Ef starfsemin er virðisaukaskattskyld og veltan meiri en 2.000.000 kr. á 12 mánaða tímabili þarf að skrá reksturinn á virðisaukaskattskrá.
  • Ef starfsemin hefur vaxtatekjur. Ríkisskattstjóri heldur skrá um aðila sem skylt er að skila fjármagnstekjuskatti.
  • Ef starfsemin felur í sér sölu á gistingu þarf að senda tilkynningu um það til stofnskrá gistináttaskatts hjá ríkisskattstjóra  áður en starfsemi hefst.

Standa þarf skil á sköttum og gjöldum í samræmi við tegund starfseminnar. Einstaklingum með rekstur á eigin kennitölu ber að reikna sér laun eftir reglum um svokallað reiknað endurgjald og af þeim launum þarf að greiða staðgreiðslu skatta ef þau eru umfram 450.000 á ári. Nánari upplýsingar má finna á vefsíðu Skattsins undir kaflanum Gagna- og framtalsskil og greiðsla skatts. Einstaklingar í atvinnurekstri þurfa einnig að gera reksturinn upp árlega í sérstakri rekstrarskýrslu sem skilað er inn með þeirra persónulega skattframtali.

Þú getur hafið rekstur á þinni eigin kennitölu og persónulega nafni. Rekstur á eigin kennitölu er oft kallað einstaklingsrekstur og getur það verið hagkvæm og einföld leið til að sjá hvort viðskiptahugmynd gengur upp áður en ráðist er í að stofna félag með tilheyrandi kostnaði.

Ef þú vilt gefa fyrirtækinu annað nafn en þitt eigið er hægt að skrá einstaklingsfyrirtæki í fyrirtækjaskrá gegn gjaldi samkvæmt gjaldskrá Skattsins. Reglur gilda um nöfn fyrirtækja og má nafn fyrirtækisins til dæmis ekki vera of líkt öðru skráðu nafni. Viðmið fyrir skráningu fyrirtækjaheita finnur þú hér.

Einstaklingsrekstur og skráð einstaklingsfyrirtæki eru sambærileg rekstrarform að öðru leyti. Stofnkostnaður er lágur, engin krafa er gerð um lágmarkshlutafé, ekki er þörf á að skila ársreikningi og auðvelt er að hætta rekstri. Á móti kemur að ábyrgð eigandans er bein og ótakmörkuð á rekstrinum, rétt eins og um persónulegar skuldbindingar væri að ræða. Því fylgir áhætta. Áföll í rekstri, til dæmis afleiðingar heimsfaraldurs eða veikindi, geta leitt til þess að ekki er hægt að greiða reikninga og þá geta fjármögnunaraðilar rekstrarins gert kröfu á eigandann persónulega. Því má segja að rekstrarformið henti best áhættu- og umfangslitlum rekstri.

Skattareglur sem gilda um einstaklingsrekstur eru einnig frábrugðnar þeim sem gilda um önnur rekstrarform með takmarkaðri ábyrgð eigenda. Í einstaklingsrekstri eru allar tekjur sem ekki eru nýttar í reksturinn og launakostnað sjálfkrafa álitnar sem laun og því þarf að greiða tekjuskatt og launatengd gjöld af þeim fjármunum. Í gegnum önnur rekstrarform með takmarkaða ábyrgð, svo sem einkahlutafélög, er hins vegar hægt að greiða tekjuafganginn út til eigenda í formi arðs sem ber fjármagnstekjuskatt. Þar sem tekjuskattur og launatengd gjöld eru öllu jafna hærri en fjármagnstekjuskattur kjósa því margir rekstraraðilar að stofna félag utan um reksturinn þegar tekjur eru umfram rekstrarkostnað og launakostnað eigandans.

Utanumhald einstaklingsrekstrar er heilt yfir nokkuð einfalt. Eftir atvikum getur þó þurft að tilkynna reksturinn til ríkisskattstjóra:

  • Ef tekjur eru hærri en 250.000 kr. á 12 mánaða tímabili þarf að skrá reksturinn á launagreiðendaskrá.
  • Ef starfsemin er virðisaukaskattskyld og veltan meiri en 2.000.000 kr. á 12 mánaða tímabili þarf að skrá reksturinn á virðisaukaskattskrá.
  • Ef starfsemin hefur vaxtatekjur. Ríkisskattstjóri heldur skrá um aðila sem skylt er að skila fjármagnstekjuskatti.
  • Ef starfsemin felur í sér sölu á gistingu þarf að senda tilkynningu um það til stofnskrá gistináttaskatts hjá ríkisskattstjóra  áður en starfsemi hefst.

Standa þarf skil á sköttum og gjöldum í samræmi við tegund starfseminnar. Einstaklingum með rekstur á eigin kennitölu ber að reikna sér laun eftir reglum um svokallað reiknað endurgjald og af þeim launum þarf að greiða staðgreiðslu skatta ef þau eru umfram 450.000 á ári. Nánari upplýsingar má finna á vefsíðu Skattsins undir kaflanum Gagna- og framtalsskil og greiðsla skatts. Einstaklingar í atvinnurekstri þurfa einnig að gera reksturinn upp árlega í sérstakri rekstrarskýrslu sem skilað er inn með þeirra persónulega skattframtali.